Vào tháng 9 năm 2024, Kazakhstan đã gửi thông báo đến WTO về việc cập nhật các quy định liên quan đến biện pháp phòng vệ thương mại, bao gồm các biện pháp chống bán phá giá, trợ cấp và tự vệ. Các biện pháp này được sửa đổi dựa trên Hiệp định về các biện pháp phòng vệ của WTO và các quy định từ Hiệp ước Liên minh Kinh tế Á-Âu (EAEU). Thông báo bao gồm hai nhóm sửa đổi chính được thông qua vào các năm 2021 và 2024 nhằm tăng cường khả năng bảo vệ thị trường nội địa của các nước thành viên trước các tác động tiêu cực từ nhập khẩu.
Các thay đổi chính trong các nhóm sửa đổi:
1. Nhóm sửa đổi lần thứ nhất (2021):
- Thời gian rút lại yêu cầu điều tra: Một trong những thay đổi quan trọng là việc điều chỉnh thời gian mà các bên liên quan có thể rút lại yêu cầu điều tra liên quan đến biện pháp chống bán phá giá và trợ cấp. Thời gian này được xác định rõ ràng, tạo điều kiện cho các nhà xuất khẩu nước ngoài hiểu và điều chỉnh các biện pháp tuân thủ tốt hơn.
- Quy định về biện pháp tự vệ: Các điều chỉnh trong quy định về biện pháp tự vệ đối với các sản phẩm nhập khẩu từ nước ngoài vào EAEU tập trung vào việc giám sát kỹ lưỡng lượng nhập khẩu tối đa theo hạn ngạch. Theo đó, các biện pháp tự vệ không được áp dụng quá mức, nhằm tránh ảnh hưởng tiêu cực đến sự cạnh tranh lành mạnh.
Số liệu từ WTO cho thấy, trong năm 2021, Kazakhstan đã tiến hành tổng cộng 15 cuộc điều tra về bán phá giá đối với các sản phẩm nhập khẩu từ các quốc gia ngoài EAEU. Các mặt hàng chủ yếu bị điều tra bao gồm thép, sản phẩm nhựa, và hóa chất, với tổng giá trị hàng hóa nhập khẩu bị ảnh hưởng lên tới 320 triệu USD.
2. Nhóm sửa đổi lần thứ hai (2024):
- Yêu cầu tài liệu cho nhà xuất khẩu: Gói sửa đổi lần này đưa ra các yêu cầu cụ thể về tài liệu mà các nhà xuất khẩu hoặc nhà sản xuất nước ngoài phải cung cấp nhằm xác minh thông tin cần thiết để áp dụng thuế chống bán phá giá hoặc trợ cấp. Điều này giúp các nhà chức trách Kazakhstan dễ dàng hơn trong việc theo dõi và kiểm soát các nhà xuất khẩu, từ đó đưa ra quyết định chính xác hơn.
- Kiểm soát áp dụng thuế chống bán phá giá: Kazakhstan cũng áp dụng cơ chế kiểm soát việc áp dụng thuế chống bán phá giá, một yếu tố mới trong nhóm sửa đổi lần này. Nếu sau khi áp dụng thuế, giá xuất khẩu của sản phẩm không tăng như kỳ vọng hoặc thậm chí giảm, các biện pháp bổ sung sẽ được áp dụng nhằm điều chỉnh mức thuế để bảo vệ các nhà sản xuất trong nước.
Trong báo cáo WTO năm 2023, Kazakhstan đã thực hiện 5 cuộc điều tra mới liên quan đến việc áp dụng thuế chống bán phá giá đối với các sản phẩm từ Trung Quốc và Việt Nam. Kết quả cho thấy, các mặt hàng như đồ gỗ nội thất và máy móc cơ khí đã có sự giảm giá đáng kể sau khi thuế chống bán phá giá được áp dụng, dẫn đến việc phải điều chỉnh tăng thêm mức thuế.
Tác động đến thương mại quốc tế:
Các biện pháp phòng vệ thương mại của Kazakhstan và EAEU có thể tác động lớn đến các đối tác thương mại, trong đó có nhiều quốc gia xuất khẩu chính như Trung Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ và Việt Nam. Với tổng kim ngạch nhập khẩu của EAEU vào khoảng 850 tỷ USD năm 2023, trong đó Kazakhstan chiếm hơn 10%, các biện pháp phòng vệ này có thể ảnh hưởng đến dòng chảy hàng hóa, đặc biệt là trong các lĩnh vực nông sản, thép, hóa chất, và điện tử.
Dữ liệu cho thấy trong năm 2023, các nước thành viên EAEU đã thực hiện 27 cuộc điều tra về bán phá giá, trong đó Kazakhstan là quốc gia dẫn đầu với 11 cuộc điều tra, chủ yếu tập trung vào các mặt hàng thép cán nóng, sản phẩm nhựa, và máy móc điện tử từ Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam. Tổng giá trị các mặt hàng nhập khẩu bị ảnh hưởng lên tới 450 triệu USD, làm tăng đáng kể chi phí nhập khẩu và tác động mạnh đến các ngành công nghiệp trong nước của các nước xuất khẩu.
Với những biện pháp mới được thông qua, Kazakhstan sẽ có khả năng giám sát và thực thi các biện pháp phòng vệ thương mại chặt chẽ hơn, đảm bảo rằng không có quốc gia nào có thể lợi dụng việc xuất khẩu sản phẩm với giá thấp hơn hoặc được trợ cấp quá mức để gây tổn hại cho các nhà sản xuất trong nước. Điều này cũng phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế của EAEU, nhằm xây dựng một khu vực thương mại mạnh mẽ, tự chủ và cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế.
TS. Trịnh Quốc Vinh
Trung tâm tham vấn WTO và FTAs