Trong hai ngày 22 và 23/10/2024, tại Hà Nội, Bộ Công Thương phối hợp với Ban Thư ký Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tổ chức “Hội thảo APEC về Thúc đẩy năng lượng sinh khối cho phát triển nông thôn và vùng sâu, vùng xa”. Tại Hội thảo này, TS. Phạm Thị Tố Oanh, Trưởng Ban Chính sách và phát triển Hợp tác xã, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, đã trình bày về vai trò quan trọng của năng lượng sinh khối trong phát triển khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng sâu rộng đến nền nông nghiệp Việt Nam, năng lượng sinh khối không chỉ là giải pháp giảm thiểu phát thải khí nhà kính mà còn giúp tạo ra nguồn năng lượng sạch và bền vững cho các hợp tác xã nông nghiệp.
TS. Oanh trình bày tham luận tại hội thảo APEC ngày 22/10/2024
Theo số liệu từ bài thuyết trình của TS. Oanh, Việt Nam hiện là quốc gia đứng thứ 23 trên thế giới về mức độ dễ bị tổn thương trước tác động của biến đổi khí hậu. Sản xuất nông nghiệp tại các khu vực trọng điểm như Đồng bằng sông Hồng và Đồng bằng sông Cửu Long đã và đang chịu ảnh hưởng lớn, với diện tích sản xuất nông nghiệp giảm 12% và 24% tương ứng. Tổng sản lượng lúa giảm 1,475 triệu tấn, trong khi sản lượng ngô có thể giảm tới 880.000 tấn vào năm 2050 nếu không có các biện pháp can thiệp thích hợp.
Năng lượng sinh khối trở thành một giải pháp quan trọng để hỗ trợ nông dân và các hợp tác xã trong việc ứng phó với các tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu. TS. Oanh cho biết, việc tận dụng phế phẩm từ nông nghiệp như mùn cưa, vỏ cây để sản xuất năng lượng không chỉ giúp xử lý chất thải mà còn góp phần giảm thiểu phát thải khí nhà kính. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa, nơi việc tiếp cận nguồn năng lượng truyền thống còn gặp nhiều khó khăn.
Một số mô hình kinh tế tuần hoàn kết hợp với năng lượng sinh khối đã được triển khai tại Việt Nam, mang lại hiệu quả cao. Các hợp tác xã nông nghiệp tại Minh Thuận (Lai Châu), Tân Cương (Thái Nguyên), và Bù Đăng (Bình Phước) đã thành công trong việc sử dụng phân bón từ chất thải chăn nuôi để trồng trọt, đồng thời sản xuất năng lượng sinh khối từ phụ phẩm nông nghiệp. Các mô hình này không chỉ nâng cao giá trị kinh tế mà còn tạo ra một môi trường sản xuất nông nghiệp bền vững, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
Dù có nhiều tiềm năng, TS. Oanh cũng thẳng thắn chỉ ra rằng việc phát triển năng lượng sinh khối tại Việt Nam vẫn còn gặp nhiều thách thức. Một trong những vấn đề lớn nhất là quy mô sản xuất nông nghiệp còn nhỏ lẻ và manh mún, khiến việc áp dụng các công nghệ tiên tiến trở nên khó khăn. Phần lớn nông dân và các hợp tác xã vẫn còn thiếu kỹ năng và khả năng tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi để mở rộng quy mô sản xuất và áp dụng công nghệ mới. Ngoài ra, hạ tầng logistics và chuỗi cung ứng chưa hoàn thiện cũng cản trở việc vận chuyển và tiếp cận thị trường của các sản phẩm sinh khối.
Để giải quyết các thách thức này, TS. Oanh đề xuất một số giải pháp cụ thể. Trước hết, bà nhấn mạnh sự cần thiết của sự can thiệp mạnh mẽ hơn từ phía chính phủ trong việc xây dựng hành lang pháp lý và cung cấp các khoản vay ưu đãi cho các hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ. Các chính sách hỗ trợ này sẽ tạo điều kiện cho các hợp tác xã đầu tư vào công nghệ sản xuất năng lượng sinh khối, giúp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
Ngoài ra, việc phát triển cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng logistics, là yếu tố quan trọng giúp giảm chi phí vận chuyển và tăng khả năng tiếp cận thị trường của các sản phẩm nông nghiệp sinh khối. Điều này sẽ giúp tăng cường năng lực cạnh tranh của các sản phẩm nông nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Cuối cùng, TS. Oanh cũng khuyến nghị cần tổ chức các chương trình đào tạo và nâng cao nhận thức cho nông dân về lợi ích của năng lượng sinh khối và các công nghệ liên quan. Bằng cách áp dụng các mô hình kinh tế tuần hoàn, các hợp tác xã nông nghiệp có thể tạo ra nguồn năng lượng bền vững, đồng thời cải thiện thu nhập cho người dân nông thôn.
Phần trình bày của TS. Phạm Thị Tố Oanh đã nhấn mạnh tầm quan trọng của năng lượng sinh khối không chỉ trong việc giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu mà còn trong việc nâng cao giá trị kinh tế cho các hợp tác xã nông nghiệp tại Việt Nam. Năng lượng sinh khối hứa hẹn sẽ đóng góp lớn vào sự phát triển bền vững của các khu vực nông thôn và xa xôi, nếu các thách thức về vốn, hạ tầng và chính sách được giải quyết một cách hiệu quả.
TS. Trịnh Quốc Vinh
Trung tâm tham vấn WTO và FTAs - VIOIT